ستر در نماز
زن بايد در موقع نماز تمام بدن حتي سر و موي خود را بپوشاند، ولي پوشاندن صورت به مقداري كه در وضو شسته مي‏شود و دستها تا مچ و پاها تا مچ، لازم نيست اما براي آنكه يقين كند كه مقدار واجب را پوشانده است، بايد مقداري از اطراف صورت و قدري پايين‏تر از مچ را هم بپوشاند.2 * بر زن واجب است ، گردن و زير چانه خود را حتي بنابر احتياط واجب مقداري از زيرچانه را كه بعد از بستن روسري ديده مي‏شود، بپوشاند.3 ـ كنيز و دختر بچه ـ در پوشش نماز ـ مانند زن حرّ و بالغ مي‏باشند. جز آنكه پوشاندن سر و مو و گردن بر اين دو واجب نيست.4 ـ هر گاه انسان در بين نماز بفهمد كه قسمتي را كه بايد بپوشاند، پيداست، بايد فورا آن را بپوشاند به شرط اينكه كاري كه صورت نماز را بر هم مي‏زند، بجا نياورد و چنانچه پوشاندن آن زياد طول بكشد، احتياط واجب آن است كه خود را بپوشاند و نماز را تمام كرده و دوباره بخواند.5 ـ هرگاه بعد از نماز بفهمد كه مقدار واجب را در حال نماز نپوشانده، نمازش صحيح است.6 بنابر آنچه گفته شد، در مي‏يابيم كه زن در غير حال نماز، هنگامي كه در معرض ديد نامحرم قرار گيرد، لازم است تمام بدنش را بپوشاند بجز دو مورد: يكي دستها تا مچ و ديگر صورت به اندازه‏اي كه در وضو، شستن آن واجب است7، در حال نماز نيز اگر در معرض ديد نامحرم قرار گرفت، همين حكم را دارد و اگر جايي نماز مي‏خواند كه در معرض ديد نامحرم نيست، بايستي تمام بدن خود را بپوشاند بجز سه مورد كه اگر نپوشاند، نمازش صحيح است:
الف :صورت به اندازه‏اي كه در وضو، شستن آن واجب است.
ب : دستها تا مچ
ج : كف و روي پاها تا قوزك پا
نپوشاندن عضو در موارد ياد شده نيز تا زماني جايز است كه با قصد ريبه8 و تلذذ به آن ننگرند وگرنه براي پرهيز از گناه، پوشيدن آن موضع نيز لازم است و همچنين آن عضو داراي زينت نباشد و الاّ پوشش آن مقدار هم لازم است.9 خوب است با هم نگاهي بر نظرات مذاهب پنجگانه بيفكنيم:
مذاهب اتفاق دارند10كه هر زن و مردي بايد خود را در حال نماز بپوشاند، همانطور كه از بيگانه در غير نماز مي‏پوشاند، ولي اختلاف دارند در آنچه بيش از آن زن بايد بپوشاند صورت و دو دست يا چيزي از آن را كه در حال نماز واجب است و در غير آن واجب نيست و نيز آنچه بر مرد بيش از بين ناف و زانو بايد بپوشاند در حالي‏كه آن در غير حال نماز، واجب نيست.
حنفيه: بر زن است كه روي دو دست و كف پا را بپوشاند و بر مرد است كه زانو را علاوه بر بين زانو و ناف بپوشاند.
شافعيه و مالكيه: در حال نماز بر زن واجب است كه صورت و روي و پشت دو دست را بپوشاند.
حنابله: جز كشف صورت براي او جايز نيست.
اماميه: آنچه بر هر زن و مرد در حال نماز واجب است، در غير نماز هم واجب است هر چند ناظر بيگانه باشد، بر زن جايز است صورت خود را در حال نماز به مقدار شستن وضو و نيز دو دست را تا مچ و دو پا را تا ساق باز بگذارد و نيز بايد عورتين خود را بپوشاند و افضل بين ناف تا زانو است.
پرسش و پاسخ
سوال 1: مگر خداوند به زنها نامحرم است كه زن گر چه در اتاق هفتم و در بسته و تاريك نماز بخواند، بايستي خود را بپوشاند؟
جواب: اولا" فلسفه همه احكام الهي براي ما روشن نيست.
ثانيا: شايد حكمت دستور الهي اين باشد كه اين بهترين حالت نزد خداوند است و با بهترين وضع نزد او حاضر شود و به عبادت بپردازد و يا اينكه خود، بهترين تمرين براي حجاب به شمار مي‏رود.11 سوال 2: آيا پوشش زن در نماز بايد طوري باشد كه از هيچ طرف، بدن او ديده نشود؟
ج : از تمام اطراف بايد پوشش داشته باشد مگر جاهايي كه از قسمت پايين قابل ديدن باشد. فرضا اگر زن بدون روسري و يا مقنعه نماز بخواند و طوري چادرش را روي صورتش بياورد كه زير گلويش ديده نشود ـ اگر چه در هنگام ركوع ممكن است از زير قابل ديدن باشد ـ اشكال ندارد و يا هنگامي كه بر سطح يا پنجره‏اي ايستاده باشد به طوري كه عورتش را نبيند،اگر در آنجا ناظري باشد، اقوي واحتياط واجب پوشاندن آن از تحت است.12 سوال 3: چنانچه زن هنگام نماز يا پس از آن در يابد برخي از اندامش كه پوشيدن آن لازم بوده، عريان مانده است، تكليفش چيست؟
ج: نمازش صحيح است و اگر در ميان نماز است، بايستي براي ادامه نماز آن را بپوشاند.13 اگر چه احتياط واجب اعاده نماز است بعد از اتمام، مخصوصا اگر پوشانيدن محل، به زمان زيادي نياز داشته باشد.
سوال 4: چنانچه مدتي با پوششي نماز خوانده است و بعد دريافته كه كافي نبوده (جهل به حكم است)، تكليف چيست؟
ج: اگر احتمال بطلان نمي‏داده تا اينكه تحقيق كند، قضا ندارد.14 ستر مرد
مردان بايد عورتين خود را از مردان ديگر و ايضا از محارم خود بپوشانند بجز از همسران خود و پوشانيدن بقيه بدن ا ز آنها واجب نيست15، لذا دكتر بودن از مستثنيات نيست و مردان بايد عورتين خود را از دكترها نيز بپوشانند مگر در مقام اضطرار.
ـ مردان بنابر احتياط مستحب بايد مواضعي را كه بطور معتاد مردان مي‏پوشانند، از نامحرم بپوشانند خصوصا اگر بدانند نامحرمي به قصد لذت و ريبه به آنها نگاه مي‏كند كه پوشاندن آنها واجب مي‏باشد.16 * ـ مرد بايد بالاتر از مچ و سينه و پاهاي خود را و مواضعي را كه معمولا" مردان مي‏پوشانند، از نامحرم كه ناظربرآنهاست بپوشاند و پوشاندن مواضع ديگر مثل سر، صورت و دست لازم نيست.
ـ نپوشاندن هر جاي بدن به قصد به حرام انداختن نامحرم حرام است.17 ـ برهنه كردن بدن به قصد لذت و ريبه در مقابل محارم و ديگران حرام است.18 * ـ لذا اگر مردي بازو و سينه و يا بدن خود را به قصد آنكه نامحرمي به او نگاه بكند، باز بگذارد و يا پيراهن نازك بدن نما بپوشد به قصد آنكه نامحرم به او نگاه كند، حرام است و بايد از آن اجتناب نمايد، لذا اگر لباس آستين كوتاه بپوشد نه به قصد حرام انداختن ديگري اگر چه علم داشته باشد ديگري به حرام مي‏افتد بنابر احتياط مستحب، نبايد چنين لباسي بپوشد.
* اما در مورد بچه ها، بچه ها يا مميزند يا غير مميز:
ـ اگر بچه ها مميز نيستند چه پسر و چه دختر پوشش از آنها واجب نيست حتي عورتين.
ـ اگر بچه ها مميز هستند، مرد بايد عورتين خود را از آنها مطلقا بپوشاند.19 پرسش و پاسخ
سوال 1 : آيا خانمهاي نامحرم مي‏توانند براي مردان آمپول بزنند و يا فشار خون گرفته و يا عكسبرداري كنند؟
ج: اگر مستلزم لمس و يا نگاه به بدن مرد باشد، جايز نيست مگر در مقام اضطرار.20 سوال 2 : آيا پوشيدن مايو يا لباسهاي زير كه حجم عورتين پيدا است لكن پوست بدن پيدا نيست، براي پوشش در مقابل ديگران كافي است؟
ج: اگر مفسده‏اي بر آن مترتب نباشد، اشكالي ندارد.21 سوال 3 : پوشيدن پيراهني كه آستين آن بالاي آرنج مي‏باشد براي مردان چه صورتي دارد؟
ج : بر مردها پوشاندن بدن خود از ديدن زن نامحرم واجب نيست ولي اگر بداند كه در معرض ديد نامحرم قرار مي‏گيرد و نگاه مي‏كنند جهت تحرز از معاونت بر اثم بايد دستها تا مچ را بپوشاند.22 ستر زن از نامحرم
ـ پوشيدن بدن از نامحرم بالغ، سواي صورت و دستها، واجب است و صورت و دستها را نيز اگر دريابد كه با قصد لذت و ريبه نگاه مي‏كنند، پوشيدن آن واجب است.23
ـ خانمها نمي‏توانند آستين خود را براي آمپول زدن و يا فشار خون و يا نبض گرفتن و غيره در مقابل نامحرم بالا بزنند، مگر در مقام اضطرار.24
سترزن از بچــه
ـ بچه‏ها يا به سن تمييز رسيده‏اند يا نرسيده‏اند:
اگر به سن تميز نرسيده باشد، پوشيدن بدن حتي عورتين از او واجب نيست.
و اگر به سن تمييز رسيده باشد يا دختر است يا پسر:
اگر دختر باشد، خانمها بايد عورتين خود را بپوشانند. و اگر پسر باشد(محرم‏يانامحرم) در صورتي كه مميز محرم باشد، پوشيدن عورتين براي خانمها لازم است و اگر نامحرم باشد، علاوه بر اينكه بر خانمها واجب است عورتين خود را از آنها بپوشانند، بنا بر احتياط واجب بايد تمام بدن خود، به استثناي وجه و كفين را از آنها بپوشانند.25
*پوشيدن بدن از نامحرم غير بالغ، مميز بجز قرص صورت و دستها تا مچ ـ بخصوص پسر بچه‏اي كه نزديك بلوغ است ـ واجب است. لذا در حمامهاي عمومي در برخي از روستاها كه زنها پسر بچه‏هاي مميز خود را همراه مي‏آورند، بايستي از اين كار جلوگيري شده و پوشش را رعايت كرد.26
پرسـش و پاســخ
س1: گفته شد كه بايد زن از پسربچه مميز خود را بپوشاند، بفرماييد مميز بودن پسر بچه از چه راه و يا راههايي شناخته مي‏شود؟
ج: مطالبي كه بزرگترها مي‏فهمند و اطفال آنها را درك نمي‏كنند اگرچه به حدي برسد كه آن مطالب را تشخيص بدهد، او را مميز مي‏گويند.27
س2 : آيا شوهر خواهر و برادر شوهر همچون باقي نامحرمند و حكم خود پوشي از آنان نيز مانند ديگران است؟
ج : آنها مانند باقي نامحرمانند و در حكم، با آنها تفاوتي ندارند و همانگونه كه زن از ديگر نامحرمان خود را حفظ مي‏كند، از آنان نيز خود را بايد حفظ كند؛ فرضا نمي‏تواند با پاي بدون جوراب عبور كند.28
س3 : چنانچه نپوشاندن وجه و كفين، فسادي را براي زن در جامعه به بار آورد،آيا پوشاندن آن دو، واجب مي‏شود يا نه ؟
ج : در فرض سؤال واجب است.29
س4 : كسي كه از روي احتياط كه مبادا نپوشيدن وجه و كفين فسادي را باعث مي‏شود، آن را بپوشاند، آيا امر مستحبي را به جا آورده است يا نه؟
ج : احتياط خوبي انجام داده است.30
س5 : آرايشگري كه زنها را آرايش مي‏كند و مي‏داند زن، خود را به نامحرم نشان مي‏دهد، چه حكمي دارد ؟
ج : اگر به قصد نشان دادن به نامحرم او را آرايش مي‏كند، اعانت بر اثم است و حرام ولي اگر علم دارد و بدون قصد، عيبي ندارد.31
س6 : آيا براي زن در عده رجعيه، حفظ حجاب از شوهر واجب است ؟
ج : ستر واجب نيست بلكه در روايات امر شده به خضاب و اكتحال و تزيين و اظهار زينت و تشويق زوج به رجوع.32
س7 : آيا پوشيدن مانتو و شلواري كه حجم بدن و يا برجستگي هاي آن را در مقابل نامحرم آشكار مي‏كند، جايز است ؟
ج : از جهت حجاب و ستر، كافي است ولي چنانچه پيدا بودن حجم يا برجستگيهاي بدن باعث ريبه و مفسده باشد، بايد بپوشاند.33 (آيات عظام: امام، آية‏اللّه‏ گلپايگاني )
س8 : آيا خانمها مي‏توانند بدون تحقيق كردن از وجود دكتر زن، نزد دكتر مرد بروند؟
ج : جايز نيست.(آيات عظام:امام،اراكي، گلپايگاني)
س9 : در شهر ما، هم دكتر زن هست و هم دكتر مرد، لكن دكتر مرد حاذقتر است ؛ آيا خانمها مي‏توانند نزد دكتر مرد بروند؟
ج : در صورتي كه دكتر زن نتواند مداوا كند، اشكالي ندارد.(آيات عظام:امام،اراكي، گلپايگاني)
س10 : آيا نمايان بودن كف پا، روي پا، قوزك پا و يا پاشنه پا از مردان نامحرم جايز است؟
ج : جايز نيست. (استفتاء از آيات عظام:امام،اراكي، گلپايگاني)
* لذا خانمها نمي‏توانند با پاي بدون جوراب در مقابل نامحرم رفت و آمد كنند و يا با اين وضع براي خريد چيزي به مغازه نزديك بروند و يا اگر نامحرم در خانه است، بدون جوراب، در مقابل او ظاهر شوند؛ اگر چه نامحرم برادر شوهر، شوهر خواهر و يا فرد ديگري باشد.
س11 : اگر شخصي از دختري از بستگان خود خواستگاري كند و دختر قبول نكند ولي پس از آن هم يكديگر را ملاقات كنند، در صورتي كه آن پسر هنوز مجرد باشد، آيا دختر بايد بيشتر از حد واجب، حجاب را رعايت كند؟
ج : از هر كاري كه موجب مفسده و گناه مي‏شود، بايد پرهيز كرد.(آيات عظام:امام،اراكي، گلپايگاني)
به عنوان نتيجه مي‏توان گفت: نمايان بودن زير چانه، گردن، گوش، سينه، دستها تا بازو براي خانمها جايز نيست و بايد اين مواضع را از نامحرم بپوشانند. خانمها در منزل و يا اماكني كه نامحرم است، هنگام برداشتن چيزي از بلندي يا گرفتن چيزي از دست نامحرم و يا تعارف كردن ميوه و غيره به نامحرم و يا غذا خوردن در مقابل او و يا در هنگام خريد اجناس از مغازه‏ها و يا هنگام حمل بار بايد كاملاً مراقب باشند زيرا احتمال عقب رفتن آستين و كنار رفتن پوشش دست، پا و ديگر اعضا زياد است.
انواع لباسهاي زينتي
الف : زنان
در حجاب اسلامي، نوع لباس و رنگ آن تفاوت نمي‏كند بلكه پوشاندن تمام بدن غير از صورت و دستها تا مچ است. پوشيدن لباسهاي زينتي هرچند بدن آشكار نباشد، جايز نيست ؛ لذا براي زنان، پوشانيدن موهاي مصنوعي و زينتهاي مصنوعي مثل دستبند، گردنبند نيز لازم است. البته در غير حال نماز، در مقابل نامحرم؛ ولي در حال نماز پوشاندن آنها لازم نيست.
پرسش و پاسخ
س1 : آيا براي زنان پوشيدن كفش صدادار، به طوري كه موقع راه رفتن، صداي آن را نامحرم بشنود، اشكال دارد؟
ج : در صورتي كه مفسده‏اي بر آن مترتب شود، اجتناب از آن لازم است.34
س2 : اگر خانمي بداند نامحرمي با قصد لذت و ريبه به دست و صورت او نگاه مي‏كند ـ اگرچه وجه و كفين او زينت نداشته باشد ـ آيا پوشاندن آنها لازم است؟
ج : بله، بايد اين دو موضع را از نامحرم بپوشاند.
*لذا رفتن به مكاني كه زن مي‏داند نامحرم به قصد لذت به او نگاه مي‏كند، جايز نيست.35
س3 : مراد از زينت چيست؟
ج : هر چيزي كه عرفا زينت محسوب گردد، به آن زينت گويند.36
س4 : آرايش كردن خانمها در بيرون از خانه و يا محل كار يا درس چه صورتي دارد؟
ج : آية‏اللّه‏ اراكي: بر زن واجب است، زينت خود را از نامحرم بپوشاند.
ـ آية‏اللّه‏ گلپايگاني: جايز نيست.
ـ آية‏اللّه‏ خامنه‏اي: اصل آرايش اشكال ندارد ولي واجب است در برابر نامحرم بپوشاند.37
س5 : اگر بانوان سرمه را نه براي زينت بلكه به خاطر فوايدي كه از نظر طبي در آن وجود دارد، بزنند آيا در مقابل نامحرم در اين صورت بايد بپوشانند؟
ج : اگر عرفا زينت محسوب شود بايد بپوشاند، قصد زينت داشته باشد يا نداشته باشد.38 (استفتاء آيات عظام: امام، اراكي، گلپايگاني)
س6 : آيا شرعا زني كه مشخص است ابروانش را برداشته، براي رعايت اصول حجاب كامل، حتما بايد آن را بپوشاند يا مي‏تواند آن را نمايان كند.
ج : بايد بپوشاند.39
س7 : آيا بند انداختن صورت براي خانمها زينت محسوب مي‏شود؟
ج : امام و آية‏اللّه‏ گلپايگاني: بله! زينت است و بايد از نامحرم بپوشاند.40
ـ آية‏اللّه‏ اراكي: در صورتي كه عرفا زينت باشد، پوشيدن آن از نامحرم واجب است.
* لذا خانمها مي‏توانند همان قسمتي از صورت يا دست را كه زينت كرده‏اند، بپوشانند و پوشاندن بقيه صورت واجب نيست، البته بنا به نظر آية‏اللّه‏ گلپايگاني، بنا بر احتياط واجب، وجه و كفين بايد از نامحرم پوشيده شود چه زينت داشته باشد، چه نداشته باشد. پس داشتن النگو، دستبند، انگشتر، بلند كردن ناخن، لاك زدن، حنا گرفتن و بعضي ساعتهاي مچي كه براي زينت استفاده مي‏شود، پوشيدن بعضي دستكشهاي توري براي زينت، همگي از زينتهاي دست به شمار مي‏آيد و بايد آنها را از نامحرم بپوشاند كه در مسأله پوشش فرقي بين نامحرمها نيست؛ چه فاميل نزديك و چه غريبه، خانمها بايد در مجالس و ميهمانيهاي فاميل و يا غير آن وجه و كفين خود را بپوشانند و يا از زينت كردن آن پرهيز كنند.
س8 : خانمي هستم كه حلقه ازدواج خود را نه براي زينت بلكه براي يادگاري و وفاداري به شوهرم دست كرده‏ام آيا پوشاندن آن از نامحرم واجب است؟
ج : به دست كردن هرگونه حلقه‏اي زينت محسوب مي‏شود و پوشاندن آن از نامحرم واجب است.41(استفتاء از آيات عظام: امام، اراكي، گلپايگاني)
س9 : آيا فرقي بين آرايش كردن هست؟ و اگر كسي بسيار بد زينت كرد، بايد از نامحرم پوشيده شود؟
ج : زينت كردن به زشتي و زيبايي نيست هر چه كه عرفا به آن زينت گويند، بايد از نامحرم پوشاند.42 (استفتاء از آيات عظام: امام، اراكي، گلپايگاني)
س10 : آيا عطر زدن و يا خوشبو كردن به وسيله مواد و مايعات ديگر، براي آقايان و خانمها در صورتي كه بوي آن به مشام نامحرم برسد، اشكال دارد؟
ج : عطر زدن اشكالي ندارد ولي اگر عطر زدن بانوان موجب مفسده و تحريك باشد، جايز نيست43. ـ البته بنا به نظر آية‏اللّه‏ گلپايگاني اگر به قصد جلب توجه نامحرم باشد، اشكال دارد.
س11 : آرايش كردن زن براي غير همسر در بعضي مجالس زنانه مثل عروسي چه حكمي دارد؟
ج : در صورتي كه نامحرم او را نبيند، اشكالي ندارد.44(استفتاء از آيات عظام: امام، اراكي، گلپايگاني)
س12 : پوشاندن زينت و زيورهاي صورت و دست در نماز در جايي كه نامحرم نيست، آيا لازم است؟
ج : واجب نيست.
س13 : در جايي كه نامحرم به قصد ريبه و تلذذ به زن نگاه كند و يا صورت و دستهايش زينت دارد، اگر صورت و دستها را نپوشيده با همان حال نماز بخواند چه حكمي دارد؟
ج : اگر چه كار حرامي انجام داده ولي نمازش صحيح است.45
ب : مردان
1ـ طلا 2ـ حرير 3ـ ابريشم
1ـ طــلا
پوشيدن لباس طلا بافت براي مرد حرام است و نماز با آن باطل است ولي براي زن در هر حال اشكالي ندارد لذا به دست كردن حلقه طلا يا به گردن انداختن آن و يا ساعت و دگمه، عينك طلا و يا هر چيز زينتي ديگر كه طلا باشد، جايز نيست.46
ـ طلاي سفيد حكم طلاي زرد را ندارد، پوشيدن آن براي مرد اشكالي ندارد مگر آنكه همان طلاي زرد باشد كه رنگ آن تغيير كرده باشد.47
ـ مسأله زينت كردن به مطلا، در صورتي كه صدق طلا بر آن نشود، اشكال ندارد.48
ـ اگر چيزي ممزوج از طلاي زرد و فلز ديگري باشد، اگر طلاي زرد در آن حل شده باشد به طوري كه طلاي زرد بر آن صدق نكند، حكم طلاي زرد را ندارد.49
ـ اگر مردي شك كند كه چيزي از جنس طلاست يا نه، استفاده كردن از آن براي او اشكال ندارد.50
ـ اگر مردي نداند كه انگشتر يا لباسش از طلاست و با آن نماز بخواند، نمازش صحيح است اما اگر فراموش كند اين مسأله را و با آن نماز بخواند، بنابر احتياط واجب نمازش باطل است.51
ـ محكم كردن دندانها با طلا و پر كردن با طلا بلكه روكش طلا به آنها نمودن و يا از طلا دندان مصنوعي گذاشتن در نماز بلكه در غير نماز هم اشكال ندارد اما در مورد دندانهايي مثل ثنايا كه پيدا هستند اگر قصد تزيين و زيبايي شود، خالي از اشكال نيست و بنا بر احتياط واجب بايد از آن اجتناب شود و همچنين قاب ساعت را از طلا قرار دادن و همراه داشتن آن در نماز، اشكالي ندارد ولي اگر زنجير ساعت از طلا باشد و آن را به گردن و يا به لباس بياويزد، نماز خواندن با آن مشكل است بر خلاف آنكه آويزان نباشد اگر چه همراه نمازگزار در جيبش باشد، كه اشكالي ندارد.52
س1 : انگشتر طلا در نماز در دست مرد چه صورتي دارد؟
ج : حرام است ولي حرام نيست همراه داشتن طلا در نماز چه سكه دار باشد يا نباشد.53
2ـ حرير
س 2: اگر لباس نمازگزار حرير باشد چه صورتي دارد؟
ج : از براي مردان، حرام و مبطل نماز است در صورتي كه پهناي آن از چهار انگشت زياده باشد و اما براي زنان مباح و جايز است چه در نماز و چه در غير نماز.54
ـ چيزي كه نماز در آن تمام نمي‏شود مانند بند شلوار و عرقچين بنابراحتياط واجب نبايد از حرير خالص باشد.55
3ـ ابريشم
ـ لباس مردان، ابريشم خالص نباشد. حتي پوشيدن آن براي آنان در غير نماز هم جايز نيست اگرچه بنابراحتياط واجب، به تنهايي با آن نشود نماز خواند، مثل بند شلوار و كلاه و مقصود از ابريشم آن است كه شامل پيله هم مي‏شود و براي زنان حتي در نماز و براي مردان در ضرورت و در جنگ جايز است.56
ـ اگر تمامي يا نيمي از آستر لباس از ابريشم خالص باشد، پوشيدن آن براي مرد جايز نيست.57
ـ آنچه بر مردان حرام است، خصوص پوشيدن ابريشم است، فرش كردن و روي آن سوار شدن و خود را به آن پيچيدن يعني در وقت خواب، زير آن رفتن مانعي ندارد و دكمه لباس و نشانه‏هاي آن و نخها و قيطانهايي كه در لباس قرار داده مي‏شود، از ابريشم باشد، اشكال ندارد كما اينكه دستمال روي جراحات و دمل گونه‏ها و پارچه‏اي كه مسلوس البول است (از آن جهت نگهداري بول استفاده مي‏كنند) از ابريشم باشد، اشكالي ندارد، بلكه وصله زدن لباس و حاشيه دوزي آن با ابريشم در صورتي كه آن قدر زياد باشد كه پوشيدن حرير به آن صدق كند، اشكال ندارد، اگرچه در حاشيه دوزي احتياط اين است كه از اين مقدار بيشتر نباشد.58
ـ آنچه حرام است، پوشيدن ابريشم محض است، لذا پوشيدن ابريشمي كه با چيزي مخلوط است، اشكال ندارد و معيار آن است كه عرفا ممزوج بودن صدق كند كه از خالص بودن به در آيد اگر چه آن چيز يك درهم باشد59 و آن غير ابريشم بايد چيزي‏باشد كه نماز در آن صحيح است بنابراين كفايت‏نمي‏كند كه با پشم و كرك حيوان حرام گوشت، مخلوط باشد؛ اگرچه مخلوط‏بودن با اينها براي رفع حرمت پوشيدن،كفايت‏مي‏كند، البته پوشيدن لباسي كه از تابيده ابريشم و طلا بافته شده،حرام‏است همانگونه كه نماز در آن صحيح نيست.
ـ اگر شك كند كه چيزي ابريشم است يا غير ابريشم، پوشيدن و نماز با آن جايز است و چيزي به نام "شعري" براي كسي كه حقيقت آن را نمي‏داند از قبيل آن است كه در ابريشم بودن شك دارد پس نماز با آن جايز است و همچنين است اگر شك كند كه ابريشم خالص است يا با چيزي مخلوط است، مي‏تواند با آن نماز بخواند هر چند احتياط آن است كه از آن اجتناب نمايد.60
ـ پوشيدن ابريشم براي بچه، اشكال ندارد، لذا اگر ولي به بچه ابريشم پوشاند حرام نيست و بعيد نيست كه نماز بچه در لباس ابريشمي صحيح باشد.61
ـ اگر دستمال ابريشمي و مانند آن در جيب مرد باشد حرام نيست و نماز را باطل نمي‏كند.62
ـ در حال اضطرار و ناچاري، پوشيدن لباس ابريشمي خالص و طلا بافت و لباس غصبي و يا لباسي كه از مردار است، مانعي ندارد و مي‏تواند با آن نماز بخواند.63
* مذاهب اتفاق نظر دارند كه پوشيدن ابريشم و طلا براي مردان حرام و براي زنان جايز است زيرا پيامبر اكرم« صلي‏الله‏عليه‏و‏آله »فرمودند: لباس طلا و حرير براي مردان امتم حرام و براي زنان آنها حلال است.
اماميه: خواندن نماز با ابريشم خالص يا لباس طلادار مانند كمربند، كلاه، جوراب و انگشتر طلا براي مردان صحيح نيست ولي در حال جنگ يا در حال بيماري اگر با آن نماز بخوانند، جايز است.
شافعيه: اگر مردي با لباس حرير يا روي فرش حرير نماز گذارد، حرام است ولي نمازش صحيح است.64