تحلیل و
بررسی مسائل مربوط به ازدواج و خانواده
عنوان مقاله :
نقش ايمان و اخلاق در تحکيم بنياد خانواده
خانواده ، يك واحد كوچك اجتماعى است كه با پيمان ازدواج زن و مرد
آغاز مىشود و با تولد فرزندان،توسعه و استحكام مىيابد. جوامع
بزرگتر نيز از همين واحدهاى كوچك تشكيل مىشوند. بشر از آغاز،
زندگى خانوادگى را به عنوان بهترين نوع زندگى برگزيده و در همه
زمانها و مكانها بدان پايبند بوده و هست.
اين نوع زندگى ، از امتيازات انسان محسوب مىشود و فوائد
گوناگونىدارد، از جمله اينكه زن و مرد را از پريشانى و بى هدفى
نجات مىدهد و به خانواده وابسته و دلگرم مىسازد وآنها از نعمت
انس و مودت بهره مند مىشوند .
وابستگى كودكان، نوجوانان و جوانان نيز به خانواده،فوائد زيادى را
در بردارد؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقى، اجتماعى، انحرافات جنسى
، ارتكاب جنايت، بزهكارى و اعتياد ،بيشتر مصونميمانند.
بنابراين ، سلامت و سعادت جامعه ، تا حد زيادى، به وضع خانوادههاو
كيفيت روابط بين زن و شوهر و والدين و فرزندان بستگى دارد. هر چه
روابط بهتر و سالم تر، باشد زندگى شيرينتر و با صفاترى دارند
وارتباط صميمانه تري با خانواده برقرار مي کنندو از خطر انحراف
مصونيت پيدا مىكنند.
هدف از ازدواجدر اسلام ،يعنى ايجادانس و محبت و صفا درخانواده ،خانهاى
كه در آن صفا و محبت نباشد از هم گسيخته است و ويرانه . حتي مي
توان گفت که زندانى بيش نيست.
معيار در انتخاب همسر
اسلامدر جهت تحقق اهداف ازدواج و تحكيم بنياد خانواده ، بر دو امر
تاكيد دارد: يكى ايمان و ديگرى اخلاق ، و به كسانى كه قصد ازدواج
دارند توصيه مىكند كه دين و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.
مردى به خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و در امر ازدواج با
او مشورت نمود، آن حضرت فرمود: «با زنان ديندار ازدواج كن تا خير
فراوانى نصيب تو شود» . (1)
على بن موسى الرضا عليه السلام فرمود: «سودى بهتر از زن صالح و
شايسته نصيب انسان نمىشود، زنى كه شوهرش را خشنود مىسازد و در
غياب او،از خودش و زندگي شوهرش نگهدارى مىكند» . (2)
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: «اگر كسى از دختر شما
خواستگارى كرد و دين و اخلاقش را پسنديد،با اووصلت ايجاد كنيد و
گرنه فتنه و فساد بزرگى در زمين به وجود مىآيد» . (3)
براى حسن رابطه بين زن و شوهر و بقاء و استحكام بنياد خانواده ، و
براى جلوگيرى از اختلافات خانوادگى و وقوع طلاق، بهترين وسيله
رعايت ارزشهاى اخلاقى است و در اين رابطه توصيههاى فراواني شده
است.
اسلام،ازدواج را پيمانى مقدس مىداند كه بين زن و مرد، به اعتبار
اين كه دو انسان هستند بسته مىشود و مهمترين هدفش،تامين نيازهاى
انسانى، آرامش و سكون و انس زن و مرد به يكديگر است؛حتى توليد و
پرورش فرزندان را نيز، در راه تامين هدف عالى انسانى محسوب مىدارد.
قرآن كريم در اين رابطه مىگويد: «و از نشانههاى خداست كه براى
شما از جنس خودتان همسرانى بيافريد تابا تمايلبه سوى آنان آرامش
بيابيد، و در ميان شما محبت و دلسوزى قرار داد . همانا كه در اين
موضوع براى انديشمندان نشانههايى است»( روم/21)
در آيه مذكور،انس و آرامش خانوادگى به عنوان ثمره ازدواج معرفى شده
است. در پيمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوىيکديگر
جذب وبا هممتحد و يك دل مىشوندو در تمام ابعاد زندگى،در خدمت
يكديگر قرار مىگيرند. مأنوس، همفكر،هم راز و يك هدف مىشوند.
در آيه مذكور، زندگى خانوادگى،بر دو پايه نيرومند مودت و رحمت
استوار گشته است.يكى از پايههاى ازدواج،مودت و علاقه زن و شوهر
نسبت به يكديگر است. زن و شوهر خوبىها و نقاط مثبت يكديگر را مورد
توجه قرار مىدهند و از صميم قلبيکديگر را دوست مىدارند. هر يك از
آنان، ديگرى را نعمتى ارزشمند از جانب خدا و وسيله انس و الفت ،
آرامش و دلگرمى و شريك زندگى مىشمارد و از اين نعمت بزرگ قدردانى
و سپاسگزارى مىكند.
پايه ديگر ازدواج،كه در آيه به آن اشارتشده "رحمت" يعنى مهربانى و
دلسوزى است ، هر گاه يكى از زوجين به نقصان و ضعف و نيازى در همسرش
مواجه شد ، همدلانه فکر مي کند ، او فکركند كه همسرش يك انسان است
و انسان بى نقص نيست. چنان كه خود نيز بى عيب نمي باشد.پس با نرمى
و مدارا و از روى مهربانى و دلسوزى،نقص او را در صورت امكان
برطرفميسازد و در صورت عدم امكان ،او را با همان حال مىپذيرد.
نقصانش را ناديده مىگيرد و به زندگى ادامه مىدهد. لازمه رحمت و
دلسوزى ، اين است كه چنانچهفرد خير و صلاح خود را مىخواهد،در همه
حال خواستهها و تمايلات همسرش را منظور بدارد، هر چه را براى خود
مىخواهد براى او نيز بخواهد و همواره به فكر تامين سعادت، آسايش
وآرامش او نيز باشد.
قرآن مجيد در اين رابطه،تعبير بسيار جالبى دارد و زن و شوهر را
چنين توصيف مىكند:
«زنان براى شما لباس هستند و شما نيز براى آنان لباس هستيد» ( بقره/187)
لباس،مجموع بدن انسان را با همه كمالات، نواقص، خوبىها، بدىها،
زيبايىها و زشتىها در بر مىگيردواز سرما و گرما و خطر حفظ مىكند
. بر زيبايىهايش مىافزايد و عيوبش را مىپوشاند. لباس نزديكترين
اشياء نسبت به انسان است و از جمله نيازهاى اوليه به شمار مىرود.
زن و شوهر نيز، نسبت به يكديگر بايد همانند لباس باشند ، همديگر را
با همه نواقص و كمالات بپذيرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش يكديگر
باشند. بر زيبايىهاى هم بيفزايند و عيوب هم را بپوشانند و رازدار
و محرم اسرار باشند.
اسلام،در مورد روابط بين زن و شوهر و زندگى خانوادگى چنين مىانديشد
و آن را بر چنين پايههايى استوار ساخته است. تشكيل چنين خانوادههايى
در خور انسان است و سعادت جسمانى، نفسانى، دنيوى و اخروى او را
تامين مىكند. اگر بنياد خانواده بر پايههاى ايمان و محبت استوار
گردد،كانون خانواده گرم و با صفا مىشود و از كشمكشها ، و
اختلافات و طلاق و فروپاشى جلوگيرى مىكند.
پيامبراسلام صلى الله عليه و آله فرمود: « كاملترين مردم از جهت
ايمان،كسى است كه اخلاقش خوب تر باشد، و بهترين شما كسانى هستند كه
نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند .» (4)امام سجاد عليه السلام
فرمود: «حق همسرت اين است كه بدانىخداى متعال او را وسيله آرامش و
انس تو قرار داده و بدانى كه او نعمتى است از جانب خدا براى تو، پس
او را گرامى بدار و با وى مدارا كن،گرچه تو نيز بر او حقى بزرگ
دارى، اما بايد نسبت به او دلسوز و مهربان باشى . بايد خوراك و
پوشاك او را تامين كنى و اشتباهات و لغزشهايش را ببخشى » (7)
حضرت موسى بن جعفر عليه السلام فرمود: « جهاد زن در اين است كه خوب
شوهردارى كند» . (8)
اسلام عنايت ويژهاى به اخلاق دارد و رعايت ارزشهاى اخلاقى را
براى سلامت خانواده و تحكيم بنيانآن ضرورى و لازم مىداند.
به نظر مىرسد يكى از عوامل مهم تزلزل بنياد خانواده، بىتوجهى به
مسائل اخلاقى است و براى حل اين مشكل بزرگ كه خانواده را در معرض
تهديد جدى قرار داده ، چارهاى جز احياى ارزشهاى اخلاقى به ويژه
اخلاق خانواده نداريم.