|
وَ مِن ءَاَيتِهِ أَن خَلَقَ لَكُم مِّن
أَنفُسِكُم أَزوَجَاَ لّـِتـَسكُنُوا إِلَيهَا وَ جَعَلَ بَينَكُم
مَّوَدَّةَ وَ رَحمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَأَيتٍِِِِ لِّقَومٍ
َيتَفَكَّرُونَ
و از نشانه هاي او ( خدا ) اين كه از [ نوع ]
خودتان همسراني براي شما آفريد تا بدانها آرام گيريد ، و ميانتان
دوستي و رحمت نهاد . آري ، در اين ( نعمت ) براي مردمي كه مي
انديشند قطعاً نشانه هايي است.
( سوره روم آيه 21 )
طبيعي ترين شكل خانواده ، اين است كه هيچ
عاملي جز مرگ نتواند پيوند زناشويي را بگسلد و ميان زن و شوهر
جدايي بيفكند . كوشش مصلحان جامعه – مخصوصاً پيامبران خدا – اين
بوده است كه نظام خانواده ، يك نظام مستحكم و پايدار باشد و هيچ
عاملي نتواند اين كانون سعادت را متلاشي گرداند . به هر حال
خانواده ي خوشبخت نشانه هايي دارد كه ما دراينجا به چند نمونه ي آن
اشاره مي كنيم . اميد است كه خانواده ي شما نيز برخوردار از اين
نشانه ها باشد.
1 – در بين اعضاي خانواده جمله " به من چه يا
به تو چه " رد و بدل نمي شود، چرا كه اعضا به گفتگو و مشورت منطقي
اعتقاد دارند و احساس مسئوليت مي كنند.
2 – افراد به يكديگر اعتماد دارند و از اين
اعتماد سوء استفاده نمي كنند و اعتماد را يكي از پايدارترين ويژگي
ازدواج موفق و خانواده موفق مي دانند.
3 – تا جايي كه امكان دارد با هم هستند و در
مهماني ها يا كارهاي مربوط به خانواده تنها نمي روند. همدلي،
همكاري، همفكري، هماهنگي را بقاي خانواده خوشبخت مي دانند.
4 – با هم اتحاد دارند و در مسائل مختلف ، با
گفتگو و مشورت به تفاهم مي رسند و سعي مي كنند اگر سوء تفاهم به
وجود آمد، آن را در درون خود بدون اين كه كسي بفهمد حل كنند.
5 – به سليقه ها و عقايد يكديگر آگاه بوده و
به آن احترام گذاشته و عمل مي كنند.
6 – نسبت به هم شرم مسموم ندارند يعني خواسته
هاي طبيعي خودشان را بدون نگراني يا خشونت ابراز مي كنند.
7 – به حريم يكديگر احترام گذاشته و از حدود
مشخص شده خود فراتر نمي روند.
8 – نگران سلامت روحي و جسمي يكديگر بوده و
از هم مراقبت مي كنند . اگر چنانچه مشكلي به وجود آيد ، سعي وافر
در حل مشكل را دارند.
9 – در بيشتر اوقات لحظات خوشي را كه با
يكديگر بوده اند مرور مي كنند؛ دنبال خاطرات تلخ نيستند، دوست
دارند هميشه در خوشي، شادي و نشاط زندگي كنند.
10 – براي فاميل ها و همسايه هاي خود اهميت
قائل اند و پذيراي فاميل يكديگر هستند.
11 – از امور مالي يكديگر خبر دارند و چيزي
را از يكديگر پنهان نمي كنند . صرفه جويي و پس انداز كردن جزء
برنامه هاي اقتصادي خانواده هاي خوشبخت است.
12 – براي رشد يكديگر تلاش كرده و زمينه
پيشرفت خانواده را فراهم مي كنند.
13 – افراد به هم افقي نگاه مي كنند نه عمودي
. يعني هيچ كس خود را برتر از ديگري و در مقام قدرت نمي بيند.
ديكتاتوري ، زور و قدرت طلبي حاكم نيست.
14 – همه اعضا احساس برنده بودن، موفق بودن،
اميد داشتن مي كنند و خودشان را در زندگي برنده مي دانند.
15 – در كنار هم احساس امنيت و آرامش مي كنند
نه ترس و اضطراب يا تنش و درگيري.
16 – علاقه، عشق، محبت، صفا و يكدلي خود را
هم در رفتار و هم در گفتار به يكديگر ابراز مي كنند.
17 – از يكديگر انتظار بيجا و توقع نامناسب
ندارند.
18 – اگر مشكلي پيش بيايد به راه حل فكر مي
كنند و به دنبال مقصر و گناهكار نمي گردند. دست به علت يابي و ريشه
يابي آن مشكل مي زنند و راه حل منطقي ارائه مي دهند.
19 هريك از طرفين پيوسته به فكر خوشحال نمودن
و راضي نگه داشتن يكديگر هستند .
20 – زن و شوهر به خاطر همديگر زندگي مي كنند
: اول خود بعد ديگران. زندگي آنها به خاطر بچه ها يا ترس از طلاق و
حرف مردم نيست.
21 – زن و مرد مي توانند هر روز به دنياي
اختصاصي يكديگر نزديكتر شوند، كار به مسائل خصوصي و زندگي ديگران
ندارند.
22 – با درخواست هاي يكديگر برخوردهاي مثبت و
منطقي دارند.
23 – زن و مرد در كنار يكديگر هستند نه رو در
رو و رقيب يكديگر، بلكه رفيق هم هستند و واكنش منفي از خود نشان
نمي دهند.
24
– خانواده هاي
خوشبخت تلاش دارند كه بچه هاي خوب و خوشبختي نيز به جامعه تحويل
دهند.
عوامل تقويت استحکام خانواده از منظر اهل بيت(
ع )
جايگاه خانواده
هدف اساسى دين اسلام، تربيت انسانها و تامين
سعادت بشر در تمام ابعاد وجودي ، در تمام مراحل زندگى است.
پيامبران الهى به ويژه پيامبر اسلام(ص) ، براى اين هدف مقدس مبعوث
شده و در اين راه نهايت سعى خود را مبذول نموده اند و در انجام
اين ماموريت،به نيازها، ويژگىها و علايق فطرى بشر به عنوان يك
اصل مسلم توجه فراوان داشتند. به همين جهت دستورات تربيتى اسلام و
فرهنگ حيات بخش اهل بيت( ع ) ،دقيقا در راستاى پرورش فطرى
انسانها،تدوين شده است. خداوند متعال براى تربيت افراد بشر، كانون
پر مهر خانواده را بهترين محيط تربيتى انسان قرار دادهاست. در اين
مقاله به بررسى راههاى تقويت عواطف اعضاى خانواده ، در پرتو سيره و
سخنان اهل بيت(ع) مى پردازيم.
راههاى تقويت عواطف در خانواده
1 - گفت وگوهاى محبتآميز:
يكى از راههاى استحكام بنيان خانواده ، توجه
به ارتباط كلامى است. سخنان عاطفى و بهره گيرى از كلمات دلنشين و
خطابهاى شايسته و محبتآميز،مخاطب را جذب مىكند. خواسته يا
ناخواسته از گوينده راضى شده،و در دلش نوعى احساس محبتنسبت به او
ايجاد مىشود.
اگر در خانوادهاى مرد يا زني با عبارات زيبا
و دلپذير همسرش را صدا كند، علاوه بر اين كه به فرزندان چگونه سخن
گفتن را مىآموزد، در قلب او جايگاه ويژهاى خواهد يافت.
اميرمؤمنان (ع ) مىفرمايد: «اجملوا فى الخطاب تسمعوا جميل
الجواب(1)،زيبا سخن بگوييد تا سخن زيبا بشنويد.»
خطابهاى ملاطفتآميز و دلربا، روح را نوازش
داده و همسر را تحت تاثير قرار مىدهد. بعضى از عبارات، آن قدرزيبا
هستندكه هرگز تا آخرعمر فراموش نمى شوند.
رسول گرامى اسلام (ص) با توجه به اين نكته
فرمودند: « قول الرجل للمراة انى احبك لا يذهب من قلبها
ابدا.(2)مردى كه به زنش بگويد: من ترا دوست دارم، [اثر اين سخن]
هرگز از دل زن بيرون نمى رود.» اساسا مرد و زن مسلمان بايد زبان
خويش را به سخن نيك عادت دهند، زيرا انسان فطرتااز عبارتهاى جذاب
و پرمهر استقبال مىكند و نسبت به انسانهاى نيكو سخن، در دل
احساس محبت مىنمايد.
2 - صدا كردن با بهترين نام:
صدا كردن همسر با نامى كه بيشتر دوست دارد، در
ايجاد انس و الفت در ميان زوجين تاثير به سزايى خواهد داشت. پيامبر
گرامى اسلام( ص )توصيه فرمودهاند كه براى افزايش مهر و صفا در ميان
مسلمانان، همديگر را با نام زيبا و محترمانه صدا بزنند: «ثلاث
يضفين ود المرء لاخيه المسلم يلقاه بالبشر اذا لقيه و يوسع له فى
المجلس اذا جلس اليه و يدعوه باحب الاسماء اليه; (6)سه چيز دوستى و
محبت بين دو مسلمان را افزايش داده [و صفا و صميميت را در ميان
آنها تقويت مىكند.] 1. هنگام ملاقات، با خوشرويى و چهرهاى گشاده
برخورد كند. 2. اگر مىخواهد در كنار او بنشيند برايش جا باز كند.
3. به بهترين نامى كه دوست دارد او را صدا بزند.»
3 - سلام كردن به همديگر:
طبق آموزشهاى اسلام، سلام كردن با صداى رسا و
واضح و با آهنگى عاطفى و جذاب موجب تقويت روابط بين زن و شوهر
خواهد شد. سلام با لحنى عاطفى، كينهها را از بين برده ، روحيه را
تقويت كرده و دلها را به هم نزديك مىنمايد. سلام دادن به جمع
خانواده و به ويژه زن و شوهر به يكديگر، نشاط آور و فرح بخش است.
امام صادق عليه السلام فرمود: «يسلم الرجل اذا
دخل على اهله(3); وقتى شوهر به خانه وارد مىشود ، بايد به اعضاى
خانواده (به ويژه همسرش) سلام كند.»
4 - اظهار علاقه و ابراز محبت :
زوج جوانى كه با هم پيمان زناشويى مىبندند،
معمولا بر مبناى علاقه درونى و عشق پاكى است كه به يكديگر دارند.
اما آنچه كه در اسلام تاكيد شده، بنيان خانواده را تقويت مىكند و
محبت و الفت را ميان زوج جوان افزايش مىدهد، اظهار و ابراز آن
است.
امام صادقعليه السلام مىفرمايد: «اذا احببت
رجلا فاخبره بذلك فانه اثبت للمودة بينكما;(4)هرگاه شخصى را دوست
داشتى، دوستى خود را به او اعلام كن ، زيرا اين عمل انس و الفت را
بين شما پايدارتر مىكند.»
5 - دلجويى، استقبال، بدرقه:
خانوادهبراي انسانكانون آرامش و راحتىاست.مردى
كه بيرون ازمنزل با انواع مشكلات درگير است و با ناملايمات فراوانى
برخورد مىكند، دوست دارد هنگام برگشت به خانه كسى از او دلجوئى
كند، حرف دلش را بشنود و با سخنان آرام بخش خود،مرهم دردهاى
انباشته دل او باشد. دلش مىخواهد هنگامى كه در منزل را باز
مىكند، كسى با چهرهاى گشاده، لبى خندان و لحنى عاطفى از او
استقبال نموده و آنچه را كه در دست دارد ، با تكريم از او تحويل
بگيرد و اين فرد جز همسر صالح و مهربان او فرد ديگرى نخواهد بود.
در اين صورت چنين زنى از دوستان خدا بوده و پاداش بزرگى خواهد
داشت.
مردى به محضر رسول خدا صلى الله عليه وآله
آمده و عرضه داشت: «يا رسولالله! من همسرى دارم كه هرگاه وارد
خانه شوم به استقبالم مىآيد و چون مىخواهم از منزل بيرون روم مرا
بدرقه مىكند. هر گاه مرا اندوهگين ببيند مىگويد: چه چيز تو را
اندوهگين كرده؟ اگر براى مخارج زندگىات ناراحتى، مطمئن باش كه
ديگرى (خداوند) عهده دار آن است و اگر براى آخرت [و گرفتارىهاى
قبر و قيامت] غصه مىخورى، خداوند اندوهت را زياد كند. (و بايد
چنين باشى.) رسول خدا(ص)فرمودند: خداوند [در روى زمين] كارگزارانى
دارد و اين زن يكى از آنها است. براى او نصف پاداش شهيد
مىباشد.»(5)
على(ع ) در مورد بانوى بانوان و همسر نمونه
تاريخ مىفرمايد: «به خدا سوگند بعد از ازدواج با فاطمه(س) بر او
خشمگين نشدم و او را به كارى مجبور نكردم . و او مرا ناراحت نكرد و
هيچگاه با من مخالفت ننمود، وقتي به او نگاه مىكردم تمام غم و
اندوههاى دلم برطرف مىشد.»(6)
6 - همدلى در انتخاب نوع غذا:
هماهنگى و همدلى در انتخاب نوع غذا از جمله
عواملى است كه ارتباط زن و شوهر را تقويت كرده و بنيان خانواده را
استحكام مىبخشد. اگر زوجين در مساله غذا و خوراك تفاهم داشته
باشند و شرايط همديگر را مراعات كنند، بسيارى از مشكلات و اختلافات
خانوادهها حل مىشود. اگر مرد غذايى را دوست دارد وانتظار دارد كه
در منزلش تهيه شود، مىتواند علاوه بر اين كه لوازم مورد نياز را
تهيه مىكند، همسر خويش را از آن آگاه سازد. ولى اگر براى او فرقى
نمىكند، كه معمولا هم شوهران مسلمان و متعهد چنين اند و در مورد
غذاى روزانه خويش سختگيرى و موشكافى نمىكنند، در اين صورت از
غذاى تهيه شده استفاده كرده و با كمال متانت و بزرگوارى از همسر
هنرمند خويش قدردانى و تشكر مىنمايد و با بهانههاى مختلف زحمات
وى را ناديده نمىگيرد. رسول اكرم (ص) فرمود: «المؤمن ياكل بشهوة
عياله والمنافق ياكل اهله بشهوته; (7)انسان با ايمان، مطابق ميل و
خواسته عيالش غذا مىخورد و خانواده انسان منافق، مطابق ميل و
خواسته وى غذا مىخورند.»
در سيره و روش(ص) آمده است كه آن حضرت هيچگاه
در مورد انتخاب نوع غذا سختگيرى نمىكرد و با خانوادهاش همراه
مىشد: «رسول خدا(ص)از هر نوع غذا مىخوردند و غذايى كه خداوند
برايش حلال نمودهبود ، به همراه خانواده و خدمتگزارشان تناول
مىكردند.»(8)
در جاي ديگرپيامبرخدا(ص)فرمودند: «خير نسائكم
الطيبة الطعام; (9)بهترين زنان شما زنى است كه غذاى پاكيزه و
دلپسند درست كند.»
7 - فراهم نمودن مخارج خانواده:
مردبه عنوان مدير خانواده، مسؤوليت فراهم كردن
وسائل مورد نياز از قبيل خوراک و پوشاک و... اعضاى
خانوادهراعهدهدارد. در اين مورد اگر مردان با ايمان وظيفه خويش را
در مورد به دست آوردن روزى حلال و پاكيزه به خوبىانجام دهند،
مقامي بس بلند، در پيشگاه خداوند متعال كسب خواهند نمود.
امام باقر(ع ) فرمودند: «من طلب الرزق فى
الدنيا استعفافا عن الناس و سعيا على اهله و تعطفا على جاره لقى
الله عزوجل يوم القيامة و وجهه مثل القمر ليلة البدر; (10)هر كس در
دنيا به دنبال روزى حلال برود،به قصد اين كه نيازمند و محتاج
ديگران نباشد و مخارج زن و فرزندش را تامين نمايد و به همسايهها
[و همنوعان مستمند خود] يارى رساند، چنين فردى در روز قيامت با
سيمايى [نورانى] مانند ماه شب چهارده با خداوند ملاقات خواهد كرد.»
و امام صادق(ع ) نيزفرمودند: «الكاد على عياله من حلال كالمجاهد
فى سبيلالله; (11)مرد تلاشگرى كه براى تهيه روزى حلال و مشروع
براى خانوادهاش مىكوشد، مانند مجاهدى است كه در راه خدا جهاد
مىكند.» امام رضا عليه السلام نيز فرمودند: «كسى كه از فضل و
عنايت پروردگار به دنبال روزى حلال مىرود به اندازهاى كه مخارج
خانواده خود را تامين كند، از رزمندهاى كه در راه خداوند متعال
جهاد مىكند پاداش افزونترى دارد.»(12)
8 - هديه دادن به همسر:
احترام به شخصيت افراد، در وجود آنان عشق و
محبت مىآفريند. هديه دادن نوعى احترام به طرف مقابل محسوب مىشود
و انسانى كه هديه را مىگيرد بىاختيار و از روى فطرت خدادادى
خويش، مهر و محبت هديه دهنده را در دل خود جاى مىدهد. اين نكته در
روابط زناشويى از اهميتخاصى برخوردار است و عامل مهمى در ايجاد
انس و الفت و هم گرايى نسبت به زن و مرد به شمار مىرود .
پىنوشتها:
1) غررالحكم، ص 436.
2) وسائل الشيعه، ج 20، ص 23.
3) بحارالانوار، ج 76، ص 2.
4) اصول كافى، ج 2، ص 644.
5) وسائل الشيعه، ج 20، ص 32.
6) مناقب خوارزمى، ص 354.
7) جامعالسعادات، ج 2، ص 145.
8) مكارم الاخلاق طبرس، ص 26.
9) الكافى، ج 5، ص 325.
10) التحفة السنية جزايرى، ص 227.
11) من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 124.
12) الكافى، ج 5، ص 88.
|