((لا تمنعوا امإ الله مساجد الله)).(1) ((كنيزان خدا را از رفتـن به مساجـد خدا منع نكنيد)).

و در حـديث ديگـر نيز از آن حضـرت آمـده است:

((ائذنـوا للنسإ الـى المساجـد بـالليل)).(2) ((به زنان بـراى رفتـن به مساجـد هنگام شب اذن دهيد)).

در كتـاب كنزالعمـال نيز از رسـول خـدا(ص) آمـده است:

((اذا استإذنكـم نساوكـم بالليل الـى المسجـد فإذنـوا لهن)).(3) ((شب هنگام كه زنـان تان بـراى رفتـن به مسجـد اجـازه مـى خـواهنـد, رخصت دهيد)).

و نيز آن حضرت مى فرمايند:

((اذا استـإذنكـم الـى الصلاه فلا تمنعوهـن)).

وقتى زنان براى رفتـن به مسجد جهت اقامه نماز اجازه مى خواهند, بازشان نداريد)).

در صحيح بخارى و صحيح مسلـم نيز رواياتـى از پيامبر گرامـى به ايـن تعبير آمـده است:

((اذا استإذنت إحدكـم امرإته الـى المسجـد فلا يمنعها)).(5) ((هرگاه همسر يكـى از شمـا بـراى رفتـن به مسجـد اذن خـواست مـانع نشـود)).

نيز آن حضرت مى فرمايند:

((لا تمنعوا النسإ حظوظهن مـن المساجد اذا استإذنوكـم)).(6) ((زنان وقتى از شما اجـازه مـى خـواهنـد, آنها را از بهره اشـان از مسـاجـد بـاز نـداريـد)).

مفاد اين روايات ايـن است كه زنان از فضايل و آثار معنـوى مسجـد محروم نشـونـد.

چنان چه زنان بتـوانند حجاب اسلامـى و شـوون زن مسلمان و پاك دامنى را رعايت كنند, افضل بـودن نمـاز در مسجـد بـراى زنـان هـم چـون مردان است.

پيشتر آورديـم كه دسته اى از روايات نيز زنان را از رفتـن به مسجد بازداشته اند و از كتابهاى روايى و فتاواى بعضـى از فقهاى شيعه و سنـى استفاده مـى شـود كه براى زنان خواندن نماز در خانه از نماز خـواندن در مسجد فضيلت بيشتر دارد. نمونه هايى از ايـن روايـات و فتـاوا كه مضمـون همه آنها يكى است اينهاست:

رسول خدا(ص) فرمود:

((صلاه المـرإه وحـدها فى بيتها كفضل صلاتها فـى الجمع خمسا و عشـريـن درجه)).(7) ((به تنهايى و درخانه نماز خـواندن زن, مثل نماز در جمع است در حالى كه 25 درجه فضيلت دارد)).

باز از آن حضرت است:

((ان مساجـد النسإ البيـوت, و صلاه المرإه فـى بيتها افضل مـن صلاتها و صفتها و صلاتها فى صفتها إفضل من صلاتها فى صحـن دارها و صلاتها فـى صحـن دارها إفضل مـن صلاتها فـى سطح بيتها)).(8) ((بهتريـن مسجـد زنان خانه است; و نماز در خانه برتر از نماز او در ايـوان است; و نماز او در ايـوان بـرتـر از نمازش در حياط خانه اش است; و نمـاز او در حيـاط خـانه بـرتـر از نمـازش بـرپشت بـام خانه است)).

امام صادق(ع) در اين باره نيز فرمود:

((خير مساجد نسائكـم البيوت)).(9) ((بهتريـن مساجد براى زنان شما خانه ها است)).

همچنين امام صادق(ع) فرمود:

((صلاه المـرإه فى مخـدعها افضل مـن صلاتها فى بيتها و صلاتها فـى بيتها افضل مـن صلاتها فـى الدار)).(10) ((نماز زن در اطاق عقبـى(پستـو) برتر از نماز او در اطاق جلـويـى است و نمـاز او در اطـاق نشيمـن بـرتـر از نمـازش در خانه اش است)).

ام سلمه از قول رسول خدا(ص) مى گويد:

((خير مساجد النسإ قعر بيـوتهن)).(11) ((بهتريـن مساجـد براى زنان اطاقهاى عقب خانه هاى آنان است)).

رسول خدا(ص) به حضرت على(ع) فرمود:

((يا على! ليـس على النسإ جمعه و لا جماعه و لا اذان و لا اقامه)).(12) ((اى علـى! بـراى زنـان نمـاز جمعه و جمـاعت و اذان و اقامه نيست)).

از مجموع روايات گذشته مى تـوان ايـن گـونه استفاده كرد كه خـواندن نماز در خانه نسبت به مسجد براى زنان بهتر است. اما با تإملى در ايـن گونه روايات درمى يابيـم كه معمولا تلاش شده تا به نحوى به مسإله حجاب اسلامى اهميت بدهند و به هميـن دليل هم به نماز در خانه فضيلت داده اند.

اهميت حفظ حجاب ديـن مبيـن اسلام به مسـإله حجـاب و عفـاف زنان جهت حفظ شخصيت و ارزش آنها اهميت فـوق العاده اى قـائل شـده است.

خـداونـد در قرآن به زنان پيغمبر(ص) دستـورهاى خاصـى داده است تا ارزش و احترام آنان محفوظ بماند. از جمله مى فرمايد:

((يا نسإ النبـى لستن كإحد مـن النسإ ان اتقيتـن فلاتخضعن بالقـول فيطمع الذى فـى قلبه مرض و قلـن قـولا معروفا)).(13) ((اى زنان پيامبر! شما مانند ديگر زنان نيستيد, اگر تقوا پيشه كنيد. لذا به نرمى سخـن نگوييد تا آن كه در قلبش مرض است طمع ورزد, و به گونه اى نيك سخـن گـوييد.)) زينت زن اگر براى خـود و محرم او حفظ شـود پاداشى ارزنده نزد خدا براى او در نظر گرفته شده و زنان بايد بكوشند تا با خويشتندارى به آن پاداش دست يابند و خدا خـواسته تا ارجمند باشند و جايگاه آنان برجا باشد. پس ايـن دستور فقط براى همسران و اهل بيت پيامبر(ص) نيست. وقتى زنان پيغمبـر(ص) بايـد در خانه بماننـد تا حـرمت آنان خـدشه دار نشـود ديگر زنان هـم چنيـن اند. اينجا كه سفارش به خـوددارى از بيرون آمـدن از خانه كرده به دليل حفظ شـوون اسلامـى است. اگر زنى بتـواند خـود را از ديد نامحرم بپـوشاند و يا ديدگان خـويـش را از نگاه بيگانه فرو بندد, همان گـونه كه امام خمينـى نيز فرمـوده نماز گزاردن او در مسجد بهتر است. همانطور كه در زمان رسـول خدا(ص) زنها با حفظ حجاب و پـوشـش اسلامـى به نمـاز جمـاعت در مسجـد حضـور پيـدا مـى كـردند.

در آيه اى ديگر كه نيز دليل ايـن امر را حفظ پاكدامنـى و مصـونيت از آزار ديگران شمرده است:

((يا ايهاالنبـى قل لازواجك و بناتك و نسإ المـومنين يـدنيـن عليهن مـن جلابيبهن ذلك إدنى إن يعرفـن فلا يوذيـن)).(14) ((اى پيامبر! به زنان و دختران خود و به زنان و مـومنان بگـو كه چادر خود را بـر خـود فرو پـوشنـد. ايـن مناسب تر است تا شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند)).

با تـوجه به اهميت حفظ حجاب, بسيارى از فقها هـم از روايات ((منع خـروج زنان از خانه)), همين معنا را استنباط كرده اند.

امام خمينى در اين زمينه مى فرمايد:

((بـراى زنها نماز خـواندن در خانه, بلكه در صنـدوق خانه و اطاق عقب بهتـر است.

ولـى اگـر بتـوانند كاملا خـود را از نامحـرم حفظ كننـد بهتـر است در مسجـد نماز بخـواننـد. ))(15) مرحـوم محمـدتقـى مجلسـى در روضه المتقيـن در شـرح روايت امام صـادق(ع) كه فـرمـود: ((خيـر مسـاجـد نسـائكـم البيـوت)) افزوده است:

((لانها اقرب الى عصمتهن و سترهـن)).(16) ((نماز خـواندن زنان در خانه به عصمت و عفاف آنان نزديكتر است)).

در بـرخـى از روايات نيز آمـده است كه زنان به منظور صيانت خـويـش و عدم تحـريك ديگـران هنگـام رفتـن به مسجـد از استعمـال بـوى خـوش اجتنـاب كننـد.

زينب يكـى از همسـران رسـول خـدا(ص) مـى گـويـد; پيـامبـر فـرمـود:

((اذا شهدت احـداكـن المسجـد فلا تمـس طيبـا)).

((هنگامـى كه يكـى از شما زنان قصد مسجد كرد نبايد از بـوى خـوش استفاده كند)).

در شإن نزول آيه اخير نقل شـده كه عده اى از افـراد بـر سـر راه ها مـى نشستنـد و زنان را مورد آزار و تعرض خـود قرار مى دادند. تـوضيح اينكه ((گروهى از منافقان, اوايل شب كه هوا تاريك مى شد در كوچه ها و معابر مزاحـم زنانى كه جهت اقامه نماز به مسجد مى رفتند مى شدند.

خداونـد ايـن آيه را نازل فرمـود و به رسـول خـدا(ص) دستـور داد كه به همسران و دختران خويش و زنان مومنيـن بگويد كه بدون جلباب و روسرى از خانه خارج نشوند)).

(17) بنابرايـن, عدم امنيت در جامعه و اهميت و لزوم مصونيت زن از هرگونه تعدى و هتك, عامل مهمى در تإكيد بر حفظ حجاب و دورى از در معرض قرار گرفتـن مـى باشـد.

واقعيتى كه اينك نيز به وضـوح شاهديـم. چنان كه آيت الله مطهرى مى نويسد: ((ايـن دعا كه در عصر ما امنيت نامـوسى كامل در جهان برقرار است و صاحبان نواميـس بايد از ايـن نظر خاطـرشان جمع باشـد ياوه اى بيـش نيست)).(18) عمـوميت روايات روايات زيادى وجـود دارد مبنـى بر اينكه مسجد متعلق به تمام مردم اعم از زن و مرد است.

واژه هايـى مانند مومـن و متقيـن, اختصاص به گروهـى ندارد و براى عمـوم مسلمانان است. رسول خدا(ص) فرموده است:

((المسجـد بيت كل مـومـن)).(19) ((مسجـد خـانه هـر مـومنى است)).

آن حضـرت در حـديث ديگـرى مسجـد را خـانه همه متقيـن و پـرهيزكاران دانسته است:

((ان المسـاجـد بيـوت المتقيـن)).(20) ((مسـاجـد خـانه هـاى پـرهيزكاران است)).

حضـرت علـى(ع) در مـورد همسـايه مسجـد فـرمـوده است:

((لا صلاه لجار المسجد الا ان يكـون له عذر او به عله, فقيل: و مـن جار المسجـد يا اميرالمومنين؟ قال: مـن سمع الندإ)).(21) ((نماز همسايه مسجد ـ در خانه ـ نماز كامل و تمام نيست جز اينكه عذرى داشته بـاشـد. از حضـرت(ع) سـوال شـد كه همسايه مسجـد چه كسـى است؟ فـرمـود: كسـى كه صـداى اذان را بشنود)).

حضـور زنان در مسجد, احياى شعائر الهى از آنجايى كه مسجد يكـى از علايـم و شعاير ديـن مقدس اسلام شمرده مى شود در روايات تإكيد و تشـويق فوق العاده اى نسبت به رفت و آمـد به مسـاجـد و حضـور مستمـر در آن صـورت گـرفته است.

چنـان كه حضـرت امـام خمينـى در ايـن خصـوص مـى گـويند:

((در شرع مقـدس اسلام بسيار سفارش شـده است كه نماز را در مسجـد بخـوانند و بهتر از همه مسجدها, مسجدالحرام است و بعد از آن مسجد پيغمبر(ص) و بعد مسجـد كـوفه و بعد از آن مسجد بيت المقدس و بعد از مسجد بيت المقدس, مسجـد جامع هر شهر و بعد از آن, مسجد محله و بعد از مسجد محله, مسجد بازار است)).(22) مسجد به فرموده رسـول گـرامـى اسلام(ص) خـانه خـدا(23), انـوار الهى(24), جـايگاه پيامبـران(25) و نيز بـوستان بهشتى(ع) شمرده شده است و از بهتريـن مصاديق شعاير الهى است. ارج نهادن به ايـن شعائر به فـرمـوده قـرآن نشـان دهنـده پـرهيزگارى است:

((و من يعظم شعائرالله فانها مـن تقـوى القلوب)).(26) ((و هر كـس شعاير الهى را بزرگ دارد, ايـن كـار نشـانه تقواى دلهاست)).

به هميـن خاطر است كه خداوند در قرآن كريـم جلوگيرى كردن از ياد خدا در مسجد را ظلم شمرده و فرموده است:

((و من اظلـم ممـن منع مساجد الله ان يذكر فيها اسمه و سعى فى خرابها...)).(27) ((چه كسى ظالمتر و ستمكارتر از آن است كه از بردن نام خدا در مسجد جلـوگيرى كند و در خراب كردن آن سعى و كوشش كند)).

علاوه بـر ايـن كه احتـرام به مسجـد نشان از تقـوا است و بازداشتـن از ذكـر خـدا ستـم گرى شمرده شده, اگر كسى به مسجد احترام نكند و آن را سبك بشمارد در سخنى از امام صادق(ع) ملعون به شمار رفته است.

((ملعون, ملعون, مـن لـم يـوقر المسجد)).(28) و هـم چنيـن شكستـن حرمت مسجـد از گناهان كبيره است.

شهيـد محـراب حضـرت آيت الله دستغيب در كتاب ((گناهان كبيـره)) تحت عنـوان ((هتك مساجد)) آورده است:

((هر مكانـى كه بـوسيله مسلمان و به نام مسجـد بنا شـود; شيعه باشـد يا از ساير فـرقه هاى اسلامـى, رعايت حـرمت آن واجب و اهانت و هتك آن; ماننـد خـراب كـردن يا آلـوده ساختـن آن به نجاست, گناه كبيره است نزد هر ديـن دارى, به طـورى كه نزدش بـديهى است كه مسجد به حضرت آفريـدگار نسبت دارد. و ان المساجـدلله(29) و اهانت به آن اهانت به خـدا است)).(30) بر ايـن اساس, حضـور زنان در مساجـد براى انجام فرايض دينـى مصداق تعظيـم و بزرگداشت مساجـد است و محروم كردن آنان از ايـن فيض بزرگ نمـى تـوانـد به صـورت مطلق, امـرى مطلـوب بـاشـد.

پى‏نوشت‏ها:

1ـ سنـن ابى داود ج1, ص155, ح565 و 566 و 567.
2ـ همان, ح568.
3ـ كنزالعمال ج11, ص677, ح20872.
4ـ همان, ح20873.
5ـ صحيح بخـارى ج2, ص406, بـاب 555 و ;558 صحيح مسلم ج4, ص161.
6ـ صحيح مسلم ج4, ص161.
7ـ وسـائل الشيعه ج5, ص237, ح;6435 بحـارالانوار ج80, ص371, ح31.
8ـ من لا يحضره الفقيه ج1, ص374, ح1088.
9ـ وسـائل الشيعه ج5, ص237, ح6432 و ;6434 مـن لا يحضـره الفقيه ج1, ص238, ح;718 بحارالانوار ج80, ص371, ح32.
10ـ وسـائل ج5, ص236, ح;6431 مـن لا يحضـره الفقيه ج1, ص397, ح1179.
11ـ اعلام الساجد بإحكام المساجد, ص309.
12ـ بحارالانوار ج85, ص126.
13ـ احزاب, آيه 33.
14ـ احزاب, آيه 59.
15ـ رساله توضيح المسائل, مسإله 894.
16ـ روضه المتقيـن فـى شـرح مـن لايحضـره الفقيه, محمـد تقـى مجلسى, ج2, ص107.
17ـ مجمع البيـان ج4, ص370, تفسيـر قمـى ذيل آيه شـريفه.
18ـ رجـوع شـود به كتـاب ((مسـإله حجـاب)), مطهرى, مـرتضـى, صفحـات 45 ـ 50.
19ـ كنزالعمال ج7, ص650, ح20736.
20ـ همـان, ح20737 ; مستـدرك الـوسـائل ج3, ص359 و 554.
21ـ بحارالانوار ج83, ص379.
22ـ رساله توضيح المسائل, مسإله 893.
23ـ ((ان بيـوتـى فـى الارض المسـاجـد)) وسـايل ج1, ص268.
24ـ ((المساجـد انـوارالله)). كنزالعمال ج7, ص;448 مستـدرك الـوسـائل ج3, ص447.
25ـ ((المسـاجـد مجـالـس الانبيـإ.)) مستـدرك الـوسـائل ج3, ص313 و 359.
26ـ حج, آيه 32.
27ـ بقره, آيه 114.
28ـ جامع الاحاديث ج4, ص452.
29ـ جن, آيه 18.
30ـ گناهان كبيره ج2, ص414.