|
پاسخ :
در جواب اين سؤال بايد گفت که: ما دو گونه عقل داريم 1 - عقل نظري 2 - عقل
عملي. بايد ديد مراد علي(ع) از آن جمله کدام عقل است:
توضيح عقل نظري و عقل عملي؛
عقل نظري؛ يعني ادراکات عقلي و فکري و محاسبات مغزي که انسان به واسطه اين
عقل در علوم مختلف به پيشرفتهايي ديت يافته است. وجود قوه عاقله
در انسان ما به الامتياز انسان از ساير حيوانات و موجودات است؛
يعني فرق انسان با حيوانات در همينعقل نظري و در قوه تفکر و
انديشيدن است و پيشرفت علوم و تکنيکها در زمينههاي مختلف مديون
عقل نظري است.
مردها و زنها در مورد عقل نظري با هم يکسان هستند. همان طور که مردها درس
ميخوانند پزشک ميشوند، مهندس ميشوند، فيزيکدان و شيمي دان ميشوند،
زنان نيز با درس خواندن به اين درجات ميرسند. شايد بتوان گت تفاوتي
از اين ظر بين مرد و زن وجود ندارد و فهم درک و استدلال مردان با
زنان فرقي ندارد. اين گونه عقل را عقل ابرازي مينامند. يعني عقلي
که انسان با او بتواند علوم مختلف را فراگيرد.
عقل عملي؛ اصطلاحاً به آن مدرکاتي ميگويند که بايد مورد عمل واقع شود؛ يعني
کارهاي عاقلانهاي که انسان بايد انجام دهد و کارهاي لهو و لغو و
بيهوده را رها کند و انجام ندهد. عقل عملي اقتضا دارد که انسان
دروغ نگويد، ظلم نکند، راستگو و عادل باشد، کارهاي بيهوده انجام
ندهد، به چيزهاي کم ارزش به اندازه خودش بها بدهد، نيت، اخلاص در
عمل، محبّت، انجام کارهاي عاقلانه از کارها و دستورات عقل عملي
است.
انسان عاقل به اين معنا کارهاي سفيهانه انجامنمي دهد و معيار فضيلت انساني
بر انسان ديگر عقل عملي است. گر چه برتري عقل نظري دي يک فرد از
نشر دنيوي مايه ارزشمندي او است و ان چه انسان را نزد خدا مقربتر
ميکند و باعث فضيلت و برتري نزد خدا ميشود، عقل عملي است. هر
انساني که به مقتضيات عقلي بشتر عمل کند و از کارهاي لغو و بيهوده
دوري کند او عاقلتر است.
متأسفانه در بين مردم آن چه از کلمه عقل ميفهمند همان عقل نظري است، ولي در
اصطلاح آيات و روايات مراد از عقل، عقل عملي است. عقل مقابل جهل و
سفاهت است. قرآن و روايات آدمي را که اهل فساد و گناه و کارهاي لغو
باشد، عاقل نميداند. با توجه به اين توضيح علي(ع) نميخواهد بفرمايد
مردها از زنها از نظر فهم و ادراک و عقل نظري بالاترند و بهتر
ميفهمند، بلکه ميخواهد بفرمايد غالبا مردها در بخشي از حکمت عملي
مانند قضاوت عاقلانهتر و اداره شئون سياسي، سياست مدارانهتر عمل
ميکنند اما غالبا زنها اوهاميتر واحساسيتر عمل ميکنند. عقلي که در
زن و مرد متفاوت است عقل اجتماعي، يعني در نحوه مديريت در مسائ
سياسي و اقتصادي، قضايي و نظامي است. در اين بخش نيز اگر زنها
جلوتر نباشند، عقبتر نيستند. ضمناً زنها در عقل عملي بهمعناي
مديريت در اداره خانه و تربيت و پاسداري از کودک از مردها جلوتر و
کارآمدترند. به همين جهت شأن نزول خطبه در مود جنگ جمل و پيروي از
فرماندهي يک زن است.
عقلي که موجب تقرب ميباشد همان است که از رسول خدا(ص) درباره نام گذاري آن
به اين اسم چنين آمده است: عقل چيزي است که انسان به وسيله آن
نيرو، غرائز و اميا خود را عقال پاي بند ميکند.
{P
. با استفاده از زن در آيينه جلال و جمال، ص 250 به بعد با تلخيص و
اضافات.
|